Pramoedya Ananta Toer / 1925 – 2006

Aarde der mensen, oorspronkelijke Indonesische titel Bumi manusia, is het eerste deel van Pramoedya Ananta Toer's epische tetralogie die de Buru-tetralogie wordt genoemd, en werd als eerste uitgebracht door Hasta Mitra in 1980. Het boek is geschreven terwijl Pramoedya gevangen zat op het gevangeniseiland Buru in het oosten van Indonesië. Het verhaal van het boek werd eerst door Pramoedya aan zijn medegevangenen mondeling verteld in 1973 omdat hij geen toestemming kreeg om te schrijven. Het verhaal verspreidde zich over alle gevangenen totdat hij in 1975 uiteindelijk toestemming kreeg het gedetaileerde verhaal op te schrijven.

Het verhaal speelt in 1898 en 1899, het begin van de laatste episode van Nederlandse koloniale overheersing. Het centrale karakter en de verteller van Aarde der mensen in een Javaanse jongen met de Nederlands aandoende naam Minke, die het geluk heeft de HBS te mogen volgen omdat hij van adellijke afkomst is. Deze figuur is gebaseerd op de journalist Tirto Adhi Surjo, die actief was in de nationalistische beweging. Minke komt in aanraking met een complexe en gevaarlijke wereld als hij Njai Ontosoroh ontmoet, een concubine van een Nederlandse man. Minkes leven wordt nog gevaarlijker als hij verliefd wordt op Annelies, de mooie gemengdbloedige dochter van Njai Ontosoroh. In het boek portretteert Pramoedya het onrechtvaardige leven van de Indonesische mensen in de tijd van de Nederlandse kolonialisering, toen sociale status werd bepaald door hoeveel Europees bloed er door je aderen stroomde. Minke en Njai Ontosoroh worden gekarakteriseerd als uitgesproken figuren, die deze hiërarchische maatschappij verwerpen. Minke doet dat door schrijver te worden in plaats van spreker, wat een weerspiegeling is van het eigen leven van Pramoedya, die twee jaar geïnterneerd is geweest door de Nederlanders vanwege het bij zich hebben van anti-Nederlandse documenten, en daarna schrijver werd.

De Indonesische Procureur Generaal verbood het boek in 1981. Veel boeken uit de eerste drukken overleefden en circuleerden in Indonesië, samen met boeken uitgebracht in Maleisië. In 2005 werd het boek er weer uitgegeven door de uitgeverij Lentera Depantara, nadat het al wereldwijd in 33 talen was verschenen.

--------------------------------------------------

Auteur: Pramoedya Ananta Toer
Regisseur: Johan Dronkers
Vertaling: Jan Starink