De Atjeh knoop

Daarin haalt de hoofdpersoon (Graa Boomsma), tijdens een taxi-rit, behoedzaam en begripvol herinneringen op aan het Indië-verleden van zijn zojuist overleden vader. Ook Boomsma's eigen vader liet zich, als zoveel andere soldaten, eind jaren veertig naar Nederlands-Indië verschepen om er de eer van het vaderland te redden. Terug in Nederland werd er over de drie grimmige jaren nauwelijks iets gezegd. Boomsma was, zegt hij, nog volop met zijn vader in gesprek toen deze, net als de vader uit De Atjeh-knoop, in 1977 overleed. 'Het verhaal is het resultaat van tien tot vijftien jaar gesprekken die soms, en altijd in flarden, werden gevoerd. Veel heb ik onthouden, veel schreef ik op in het dagboek dat ik vanaf mijn vijftiende bijhield.'

Boomsma dwong zich, tijdens het schrijven van zijn verhaal, tot identificatie met de vader-figuur. 'Daardoor heb ik mijn vader beter leren begrijpen. Vroeger was ik niet bereid me in zijn werkelijkheid te verplaatsen. Ik voelde vooral boosheid en verbittering. Nu zie ik in dat ik hem heb onderschat. Hij heeft veel dingen voor mij opgeruimd. Het christelijk-historische erfgoed, bijvoorbeeld. Ik hoefde me niet te verweren tegen de intolerantie van de godsdienstbeleving.'

Met De Atjeh-knoop rondde Boomsma een periode uit zijn leven af. 'Ik heb het gevoel dat ik mijn vader nog een keer, en nu voorgoed, ten grave heb gedragen. Over hem ben ik uitgesproken. Het materiaal is uitgeput.'

Maar je weet het nooit zeker. Om met de historicus Von der Dunk te spreken: het verleden is geen lade in het bureau die je op slot kunt doen. 'Het scheelt als je je dat realiseert. Dan blijf je waakzaam. Schrijven is een activiteit die onveilige kanten moet hebben. Als je besloten hebt hoe de wereld in elkaar steekt, houd je op met nadenken. En kun je net zo goed ophouden met schrijven. Het is de dood in de pot.

--------------------------------------------------