Ik kwam naar Semarang om mijn vriend Rudolph van Gerven op te zoeken. Het hoefde niet meer ….. Hij sneuvelde tijdens de laatste grote actie van de stoottroepen. Toen ik het nieuws van zijn dood hoorde, was het of ik een klap in m'n gezicht kreeg .... k zei toen een woord dat in deze krant nooit gedrukt heeft gestaan. ....Later, bij zijn graf, kwamen de andere woorden pas …..

In de hoek van zijn kamer boven op Djatingale vanwaar 1- R.S., nu reeds tien maanden lang Semarang overziet en de - blauwe wijde baai van de zee en links de heuvels, die aan Limburg doen denken en rechts het geweldige laagland van sawahs en bossen en dit alles gevat in een blauwe keten van hoge verre bergen ....in de hoek van zijn kamer stond zijn kist met de kleine persoonlijke bezittingen, waarmee bij zich had omringd: de brieven van zijn vrouw en zijn ouders, zijn kleren, wat foto's, de tientallen foto's van z'n eerste dochtertje, dat hij nooit anders gezien had dan van die foto's, omdat het eerst na zijn vertrek geboren werd ....

God, wat is dit hard!

En de brieven, die nog naar hem onderweg waren en die steeds maar bleven komen. Brieven op weg naar een dode.

Mijn God, wat is dit hard.

Men betaalt hem en allen; die nu reeds vielen na het bestand, niet met een aantal phrasen. Elk moment van bezinning in een oorlog en elk uur, waarop gesneuvelden plegen te worden her­dacht - en officieel zijn er dat niet zo heel veel - kent een hausse in phraseologie, een hausse in bombast, die nog fraaier is dan de vele onderscheidingstekenen op de borst der gelegenheidssprekers.

Misschien dat men beter in stilte langs de graven kon defileren deze doden gelegenheid te geven, de levenden te inspecteren. Want ach, deze "heldenmoed" en dit "hoogste offer" en opperste plichtsvervulling" woorden, tragisch genoeg, in deze laatste jaren zo vaak gebruikt, dat ze haast beduimeld zijn en al te gemakkelijk in de mond kwamen te liggen ....

En deze doden .... terwijl hun bloed, dat met elke druppel léven wilde, omdat ze nog zo jong waren, wegvloeide, werden zij geheven naar nieuwe verten ….het plateau, dat zij bereik­ten ligt zo hoog boven het aards uitsprekelijke, dat hun brekende ogen om al deze lof slechts glimlachten …..
Veeleer waren zij zozeer soldaat, dat zij nog vroegen: Hebben wij ons doei bereikt? En hoe staat het met de anderen? En hoe is dit voor hén te voorkomen? En nogmaals: Hoe staat het met de anderen?

En … Had dit ook menselijk gesproken, enige zin?

De diepte stilte van een soldatenkerkhof - deze kleine appêlplaats van witte kruisen in militair gelid - slaat alle phrasen kapot en woorden blijven steken in de ontroering om het diepste mysterie.
De levens van allen die hier lagen, waren .... af, voltooid, hoe onbegrijpelijk ook, wanneer men bedenkt hoe jong zij nog waren …

Dit is de reden dat zij hier liggen, de laatste oorzaak, de laatste troost ….

Het moet voor allen die niet verder zien dan de nauwe demar­catielijn, waarbinnen zij sneuvel- den, ook de ….. laatste "uitvlucht" zijn Want had het ook menselijk gesproken enige zin­, dat zij hun leven gaven

"Voor orde en recht?"….

Orde en recht voor de paar honderd duizend Indonesiërs binnen onze demarcatielijn?
Orde en recht voor de paar duizend Nederlanders in de steden, waar ook onze Nederlandse vlag waaien mag?

En daarbuiten? ...

De vraag wordt dringender naarmate er meer grafkruisen verrijzen:En daarbuiten?
Tien maanden lang droeg luitenant van Gerven de hitte van de dag ....
Tien maanden van patrouille op patrouille, van actie op actie ... inderdaad: met alle risico's van dit oorlogsbedrijf. Accoord.

Zelfs al hebben de soldaten in Semarang, Soerabaja en Medan, in ... maar ach, misschien vindt u het niet eens de moeite waard de legerberichten te lezen, en zelfs wanneer u ze leest .... U weet niet wat ze betekenen .... en zelfs, wanneer u dit weet …. ze zijn nooit volledig: de hitte en de muskieten zijn er niet in verdisconteerd, het wachten op het eerste schot staat er niet in vermeld, de angst voor de "ene" kogel vindt u er niet in en zeker niet de eenzaam- heid rondom allen die dodelijk vermoeid de tropenavond zien vallen …..

Maar inderdaad: mét alle risico's van dit oorlogsbedrijf en zelfs al hebben deze Nederlandse soldaten dag in dag uit pres­taties geleverd waarvoor onder de oorlog de beste geallieerde onderdelen beroemd werden­

En onze verliezen? Accoord. Dit heet, en hoe bitter ook, "oorlogsrlslco "...

Maar dit is geen oorlog!

Er is een wapenstilstand. Er wordt onderhandeld .... er worden redevoeringen gehouden en beloften gedaan .... de handteke­ningen onder de officiële verklaringen drogen sneller dan het bloed van een soldaat, maar nog steeds vloeit er nieuw bloed....

Waarom? Waarom vechten wij, terwijl er een wapenstilstand heet te zijn?

Waarom moeten wij telkens weer de besten van ons volk verliezen bij patrouilles en zuive- ringsacties? Belofte op belofte ....

Woordbreuk op woordbreuk.

Wij, brengers van recht en orde ....

De soldaten zijn moe: ze lachen erom, maar in hun lach is pijn en soms angst en steeds de lichamelijke vermoeidheid van een zeer hard leven..

Het zijn de armste soldaten ter wereld: ze hebben niet eens de mogelijkheid hun toch reeds door het lange wachten geknauwde idealen ten uitvoer te brengen ....

En ze zien de vluchtelingen uit de republiek, ze staren naar de rook van brandende kampong- huizen, ze horen de verhalen van afpersing, van corruptie tot in de hoogste roodwitte top .... er­ zijn nieuwe millionnairs in het binnenland. ..ze ontmoeten rijstverkopers uit dat gebied, die niet eens weten wie Soekarno is en die menen dat de Repoeblik "iéts van geld" is ….

En dit alles onder een aantal democratische phrasen. ..

Alleen is dit Merdekagehuil zo gevaarlijk ....

Ze lopen patrouille tot aan de demarcatielijn; ze worden beschoten, ze schieten terug en slaan de extremisten er weer uit.

Wapenstilstand .... Bestand ....

"Uiteraard zal het de Republikeinse legerleiding enige dagen kosten vooraleer zij haar in- structies aan alle troepenonderde­len heeft doen toekomen". ..

Nog steeds wachten wij ....

,Soedirman's opruiende speech echter bereikte deze zelfde troepen ­blijkbaar nog de zelfde avond ....

Patrouille .... actie .... wanneer wij doden hebben, dank zij dit bestand of gewonden, dan nemen wij ze mee terug .... en weten dat het morgen weer precies hetzelfde zijn zal en overmorgen .... en de volgende maand ....

Deze afschuwelijke apathie der routine zonder uitzicht, binnen de benauwde vesten op Java en Sumatra.

Schrikt ge, wanneer ik u mee wil nemen naar een Nederlands Soldatenkerkhof?

Ge hoeft geen angst te hebben om in uw woorden te blijven steken ....
Wij kénnen de gelegenheidsspeeches en wij kennen hun zeer betrekkelijke waarde…..
Maar defileer in stilte langs deze graven ....
Geef den doden gelegenheid de levenden te inspecteren ...

Tracht temidden van deze grafkruisen de moed te vinden om te vragen wanneer dit eindigen zal ….
Wanneer de beloften, die ons gedaan werden nu eindelijk meer zullen worden dan aanlei- dingen om ze te breken ….

Wanneer de officiële papieren republiek zich eindelijk zal gaan distanciëren van deze andere republiek, wier phenomena wij moesten ervaren .. deze andere republiek, parasiterend op de ellende van millioenen Indonesiërs in hetzelfde land, waar onder het ruisen der tjimara-bomen de eeuwige stilte hangt rondom de graven van Nederlandse soldaten ....

Vergeet niet dat ZIJ kwamen voor het gewone simpele geluk van de eenvoudige dessabe- woner ....

Van deze millioenen ....
Ook achter de demarcatielijn zijn hun dessa's ....